Rodzaje doktryn politycznej ze względu na podejście do wprowadzania zmian w życiu społecznym.

Najczęściej w dyskusji o partiach politycznych pierwszą myślą jest ich program. Niewiele osób jednak ma świadomość, że program jest ucieleśnieniem pewnej doktryny, która jest podstawą wszelkich działań o charakterze politycznym podejmowanych przez określone grupy. Doktryn jest naprawdę dużo, jednym ze sposobów na ich usystematyzowanie jest rozgraniczenie ich na podstawie tego, jaki mają stosunek do wprowadzania (lub zaniechania) przemian w życiu społecznym.

W tym kontekście wyróżnia się cztery podstawowe ich typy. Są to doktryny reakcyjne, doktryny konserwatywne (określane też jako zachowawcze), doktryny reformistyczne i doktryny rewolucyjne.

Pierwsze z nich, czyli doktryny reakcyjne, wyróżniają się tym, że ich stosunek do rzeczywistości społecznej opiera się na chęci przywrócenia dawnego ładu, który współczesnym może wydawać się przestarzały. Przykładem takiego podejścia są na przykład doktryny nawołujące do powrotu do ustroju feudalnego lub monarchistycznego, nie mówiąc już o powrocie do porządku komunistycznego. Domagają się oni cofnięcia skutków przemian, które obecnie są podstawą całej naszej rzeczywistości społeczno-politycznej.

Co zrobić ze zbuntowanym nastolatkiem?

Nieco inne podejście reprezentują doktryny konserwatywne. Ich głównym postulatem jest dążenie do zachowania obecnego ładu takiego, jakim jest i nieingerowanie w całokształt obecnie funkcjonujących stosunków społecznych. Wszelkie zmiany spotykają się u reprezentantów tego punktu widzenia raczej z niechęcią, o ile nie są faktycznie konieczne. Przedstawiciele konserwatyzmu cenią sobie stabilność i tradycję.

Reformiści dążą do wprowadzania zmian w sposób zrównoważony. Starają się przewidywać zmiany zachodzące w życiu społecznym i politycznym w taki sposób, aby można przeprowadzić je stopniowo, możliwie w jak największym stopniu unikając wprowadzenia chaosu, z jakim wiążą się ich zdaniem przemiany gwałtowne. Jednoznacznie sprzeciwiają się metodyce działania politycznego, jaką reprezentują przedstawiciele kolejnego typu doktryn: rewolucjonistów.

Doktryny rewolucyjne. Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się! Nie da się ukryć, że rewolucje odegrały ogromną rolę w przekształceniach porządku nowożytnego świata. Przedstawiciele tego typu myślenia o zmianach na świecie jako główny i podstawowy sposób działania uważają rewolucję, gwałtowny przewrót. Celem rewolucji staje się likwidacja zastanego porządku, nierzadko odbywa się to przy użyciu przemocy.

Stosunek do rzeczywistości społecznej decyduje o tym, jaki typ działań podejmują dane grupy ludzi. Różne podejście do kwestii społecznych przemian decyduje o tym, jakie będą skutki postępowania określonych ugrupowań. Obok konkretnych postulatów, sposób ich wprowadzania jest równie ważnym elementem programów politycznych.